Πριν από λίγους μήνες, στον ευρωπαϊκό χώρο, γίναμε μάρτυρες της ανάδυσης
έντονων και πολυπρόσωπων κοινωνικών φαινόμενων, μέσα από συλλογικά, κοινωνικά δρώμενα, όπως οι Ευρωεκλογές, οι Γαλλικές Εκλογές, η Eurovision και οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Στο στόχαστρο τότε βρέθηκαν τα παντός είδους κοινωνικά όρια, στερεότυπα και στεγανά, μέσα σε μια γενικευμένη κριτική έναντι των κοινωνιών, κοινός παρονομαστής της οποίας ήταν η άρνηση παντός είδους σωτήρα, όπως αυτή εκφράζεται με την αποκήρυξη κάθε μορφής εξουσίας, συμπεριλαμβανομένων των θρησκειών.
Περνώντας, πλέον, από τη Δύση στην Ανατολή και από το συλλογικό στο ατομικό και μεμονωμένο αρχικά, αίσθημα, διακρίνουμε, μέσα από την κίνηση διαμαρτυρίας της Ιρανής φοιτήτριας, Ahoo Daryaei,το όνομα της οποίας σημαίνει «θαλασσινό ελάφι», μια αντίστοιχη δυσφορική έκφραση απέναντι στη θεοκρατική, ισλαμική εξουσία της Τεχεράνης.

Κίνηση, όμως, η οποία έμελλε, για μια ακόμα φορά, να λειτουργήσει ως έναυσμα πύρινων κοινωνικών συναισθημάτων εντός των οποίων το γυναικείο σώμα ενδύθηκε τις φλόγες της εξέγερσης, της κοινωνικής οργής και της αντίστασης.

Μέσα σε αυτόν τον πύρινο κλοιό, αν όλη αυτή η διευρυμένη απόρριψη των εξουσιών, επιστρατεύοντας τη νηφαλιότητα, διερευνηθεί συνθετικά, καταλήγουμε ότι τα παραπάνω γεγονότα, όπως έχει ήδη αναλυθεί εκτενώς στην πρόσφατη αρθρογραφία μου, ανάγονται στο σύμβολο του Πατέρα και στην πατρική, φυσική ή συναισθηματική, ορφάνια. Ένα κληροδότημα της προαιώνιας, κατασκευασμένης, διαχωριστικού τύπου, εξισορρόπησης των δύο σφαιρών της πραγματικότητας (δημόσιας – ιδιωτικής / αρσενικής – θηλυκής), που δημιούργησε ευμεγέθη κενά, αλλά και τεράστιες αγκυλώσεις στις σχέσεις των δύο φύλων.

Κάθε εξουσία, άλλωστε, πολιτική ή θρησκευτική, μέσα από την οριοθέτηση, τους κανόνες και το αίσθημα προστασίας – ασφάλειας, που προορίζεται να καλύπτει, θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι συνυφασμένη με τη συμβολική, πατρική φιγούρα.

Μέσα στο ίδιο πλαίσιο, το hijab λειτουργεί ως μια ακόμα πανοπλία της κοινωνικής μάθησης  που σε απόλυτη συναρμογή με τα παραδοσιακά πατριαρχικά «γνωρίσματα» δεν επιτρέπει την έκφραση των συναισθημάτων και του όντως εαυτού. Ενώ η αποτίναξή του εκλαμβάνεται ως περιφρόνηση και απειλή από τη θεοκρατική εξουσία της ηγεμονικής αρρενωπότητας του Ιράν, που ως εκ τούτου της αποδίδει χαρακτηριστικά διαταραχής και αποπειράται, αποδιοργανωμένο από τον φόβο της αποδυνάμωσης να την καταπνίξει με βία. Μηχανισμός πανομοιότυπος με αυτόν που ενδοοικογενειακά οδηγεί σε αντίστοιχα φαινόμενα, όπως οι γυναικοκτονίες.

Ωστόσο, στην αντίπερα όχθη,  η απόδυση του τεχνητού και κατασκευασμένου, αντί για μια πράξη αντίστασης, η οποία, στείρα ιδωμένη, θα διαιώνιζε, μάλλον, την πόλωση, θα μπορούσε να μεταφραστεί ως μια διπλή ευκαιρία ατομικής και κοινωνικής ανασύστασης.  Από τη μία, δηλαδή, για επιστροφή της ατομικής ψυχής  στην ενδοψυχική ισορροπία και τη συναισθηματική έκφραση της προσωπικότητας και από την άλλη για επανατοποθέτηση της θηλυκότητας και της αρρενωπότητας, παγκόσμια πλέον, στην ουσιαστική ισοτιμία του «μαζί», αναγνωρίζοντας τα λάθη του παρελθόντος, δεδομένου ότι μπορούμε, πλέον, να γνωρίζουμε πως μια τέτοια συνθήκη δεν είναι εφικτό να συμβεί, ούτε μέσω της άκριτης υιοθέτησης των «ανδρικών» γνωρισμάτων από τον θηλυκό πόλο, ούτε αντίθετα από τον καθολικό, ψυχοκοινωνικό εξοστρακισμό του Άνδρα – Πατέρα, καθώς αμφότερες οι πρακτικές, όπως έχουμε ιστορικά επιβεβαιώσει,  διευρύνουν το ήδη υπάρχον χάσμα.

Το ίδιο το θαλασσινό ελάφι, άλλωστε, ενέχει μια διττή, συνθετική, συμβολική σημασία. Συνδέεται αφ’ ενός, ως θάλασσα, με τη μνήμη και το συναίσθημα και αφ’ ετέρου, ως ελάφι αυτό καθ’ εαυτό, διαπολιτισμικά, τόσο με τη θηλυκή πλευρά και τις θηλυκές θεότητες, όσο κυρίως με τις έννοιες της ευαισθησίας και της αρμονίας. Ενσαρκώνει, συνεπώς, το ταυτόχρονο κάλεσμα της ανάμνησης των παρελθοντικών λαθών και της εναρμόνισης των πόλων ενδοψυχικά και κοινωνικά. Της εξυγίανσης, με άλλα λόγια, του συμβόλου του πατέρα – άνδρα, όπως αυτή προκύπτει από την υιοθέτηση μιας νέας, συναισθηματικά διευρυμένης ανδρικής ταυτότητας, αλλά και μέσω της αλληλοκατανόησης, της αμοιβαίας αποδοχής, του πλησιάσματος και της σύνδεσης με τον θηλυκό πόλο. Συνθήκες που, ευτυχώς, έχουν αρχίσει να σχηματοποιούνται μέσα στους ασφαλείς θεραπευτικούς κόλπους και γίνονται το εχέγγυο για την ενδόμυχα, από όλους, επιθυμητή, διαπροσωπική και κοινωνική συμφιλίωση.

Ελισάβετ Μπαρμπαλιού,
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια,
Οικογενειακή Θεραπεύτρια (ECP),
Μουσικοθεραπεύτρια (GIM),
Επιστημονική Υπεύθυνη του
Κέντρου Συστημικής Ψυχοθεραπείας και Έρευνας (ΚΕ.ΣΥ.Ψ.Ε.)

Δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα : TO BHMA