Το Συνθετικό Συστημικό μοντέλο θεραπείας
Η επιστημονική και θεωρητική προσέγγιση του ΚΕ.ΣΥ.Ψ.Ε. είναι το συνθετικό μοντέλο συστημικής θεραπείας, που αποτελεί το απόσταγμα της θεωρητικής σκέψης και πρακτικής εμπειρίας της ελληνικής συστημικής παράδοσης και λειτουργεί σε μια κατεύθυνση σύνθεσης και ενοποίησης διαφορετικών σχολών ψυχοθεραπείας και επιστημονικών τάσεων.
Στην πολύπλοκη και εξελισσόμενη πραγματικότητα του σύγχρονου κόσμου γίνεται ολοένα και πιο φανερό πως οι άνθρωποι δεν είναι αποκομμένες οντότητες αλλά ανήκουν σε σύνθετα δίκτυα σχέσεων σε πολλαπλά συστήματα, με τα οποία συνεχώς αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται, διαμορφώνοντας τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τον κόσμο, τις σχέσεις και τον εαυτό. Τα ανθρώπινα προβλήματα, όπως και οι λύσεις τους, δεν μπορούν να ιδωθούν αποκομμένα από τις σχέσεις μέσα στις οποίες δημιουργούνται και διατηρούνται.
Η συστημική, ως έγκυρη και κατοχυρωμένη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, επιδιώκει να κατευθύνει την παρέμβασή της ακριβώς σε αυτά τα δίκτυα σχέσεων, στα οποία μετέχουν οι άνθρωποι, με κυριότερο από αυτά την οικογένεια. Οι θεραπευτές μπορεί να δουλεύουν με ένα μόνο μέλος της οικογένειας, ωστόσο σχεδιάζουν και προσανατολίζουν την παρέμβασή τους σε ολόκληρο το οικογενειακό σύστημα, καθώς θεωρείται πως ένα άτομο που «νοσεί» (identified patient) εκφράζει με το σύμπτωμά του μια παθογένεια ή δυσλειτουργία ολόκληρης της οικογένειας ή ακόμη εξυπηρετεί άρρητες ισορροπίες. Έτσι, μέσα από τη θεραπεία, το οικογενειακό σύστημα αντίστοιχα μετατοπίζεται καθώς οι νέοι τρόποι σχετίζεσθαι, που το άτομο φέρνει πλέον στην οικογένεια, «αναγκάζουν» και τα υπόλοιπα μέλη να μετακινηθούν.
Η παρέμβαση επικεντρώνεται κυρίως:
- Στην οικογένεια και αποσκοπεί στη βελτίωση της λειτουργίας της σε διαφορετικά επίπεδα
- Στην ποιότητα των οικογενειακών σχέσεων και στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μελών της
- Στην επανεκτίμηση της αμοιβαίας αλληλοκατανόησης και της συναισθηματικής στήριξης μεταξύ των μελών της
- Στην ανάπτυξη των δυνατοτήτων τους, με σκοπό να αντιμετωπίσει τα προβλήματα στα οποία η οικογένεια έχει εμπλακεί και την ταλαιπωρούν
Η συστημική οπτική προωθεί έναν κυκλικό, μη γραμμικό τρόπο σκέψης σχετικά με τους ανθρώπους, τις σχέσεις και τη ζωή. Οι δρόμοι που διαλέγουμε να βαδίσουμε και το νόημα που βρίσκουμε στην εμπειρία μας δεν αποτελούν μονόδρομο, αλλά μια επιλογή μέσα από πολλές εναλλακτικές. Ακόμη, οι άνθρωποι δεν είναι παθητικοί αποδέκτες των ερεθισμάτων της ζωής με προδιαγεγραμμένη πορεία, αλλά αντίθετα βρισκόμενοι σε συνεχή αλληλεπίδραση μέσα από τις σχέσεις τους ανά πάσα στιγμή αναδημιουργούν την πραγματικότητά τους.
Η παρέμβαση προσανατολίζεται, πέρα από τις υπάρχουσες καταστάσεις και σχέσεις, στις παλαιότερες καταγραφές και εμπειρίες, που συνέβαλαν στη διαμόρφωση του ανθρώπινου γίγνεσθαι, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν και προωθώντας απαντήσεις και λύσεις συνυφασμένες με τις εγγενείς δυνατότητες του ανθρώπου και του συστήματος για αλλαγή.
Το συνθετικό συστημικό μοντέλο θεραπείας είναι ένα ανοιχτό σύστημα που εξελίσσεται διαρκώς, αξιοποιώντας τις κατακτήσεις και τις τεχνικές όλων των κλάδων ψυχοθεραπείας και της συστημικής σκέψης σε μια κατεύθυνση ενοποιητική, δίνοντας στον ψυχοθεραπευτή τα εργαλεία για μια ολιστική παρέμβαση προς όφελος των ατόμων, των οικογενειών και των ομάδων που ζητούν στήριξη. Θεωρούμε πως την παρέμβασή μας οφείλει να την υπαγορεύει η εκάστοτε κατάσταση και δυναμική σχέσεων και έτσι εστιάζουμε τον θεραπευτικό σχεδιασμό στις ιδιαίτερες ανάγκες, συνθήκες ζωής, χαρακτηριστικά, δυνατότητες και σχέσεις κάθε ατόμου ή οικογένειας, χωρίς να περιχαρακωνόμαστε σε έτοιμες συνταγές και προκαθορισμένες λύσεις. Αντίθετα, είμαστε ανοιχτοί στη υποδοχή καινούργιων τάσεων και εξελίξεων διασφαλίζοντας τη δυνατότητα αφομοίωσής τους.
Κάποιες βασικές έννοιες της Συστημικής Θεωρίας:
- Αναγνωρισμένος ασθενής : I.P. (identified patient): είναι το μέλος της οικογένειας που κουβαλάει το σύμπτωμα και χαρακτηρίζεται ως «προβληματικό». Με κάποιο τρόπο έχει επιλεγεί από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας να εκφράζει τη δυσλειτουργία ολόκληρου του οικογενειακού συστήματος. Συνήθως είναι το πρώτο άτομο που θα αναζητήσει βοήθεια.
- Οικογενειακοί μύθοι: πρόκειται για τις πεποιθήσεις της οικογένειας σχετικά με τον εαυτό της και για το κάθε μέλος ξεχωριστά. Αφορούν επίσης όχι μόνο τα μέλη της οικογένειας στο παρόν αλλά και περασμένων γενεών καθώς και μελλοντικών. Οι οικογενειακοί μύθοι είναι τόσο ισχυροί που συμβάλουν στη διανομή συγκεκριμένων ρόλων μέσα στην οικογένεια (προβληματικός, έξυπνος, άτυχος κ.ο.κ) καθώς και στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του κάθε μέλους.
- Γραμμική – Κυκλική αιτιότητα: εστιάζει στο σύνολο, θεωρώντας ότι η αιτιότητα των πραγμάτων προκύπτει μέσα σε ένα πλαίσιο σχέσεων που αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται. Μέσα σε μια οικογένεια, κάθε μέλος επηρεάζει, αλλά εξίσου επηρεάζεται από τα υπόλοιπα μέλη με κυκλικό τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι αν αλλάξει ένα στοιχείο, θα αλλάξει ολόκληρο το σύστημα.
- Οικογενειακή ομοιόσταση: Ο όρος είναι δανεισμένος από τις φυσικές επιστήμες και περιγράφει την τάση που έχει ένα σύστημα να διατηρείται σε μια ορισμένη κατάσταση εσωτερικής ισορροπίας και λειτουργικότητας. Στην οικογένεια αυτό μπορεί να γίνει εμφανές σε καταστάσεις κρίσης ή αλλαγών, όπου πολλές φορές παρατηρούμε τα μέλη να προσπαθούν να διατηρήσουν τα πράγματα ως έχουν, αποφεύγοντας για παράδειγμα να αναγνωρίσουν πως κάτι είναι διαφορετικό, ή να προχωρούν σε αντισταθμιστικές κινήσεις.